4 grudnia zostały opublikowane wyniki Międzynarodowego Badania Nauczania Matematyki i Nauk Przyrodniczych TIMSS 2023. Polski raport z badania przygotował Zespół Badań Umiejętności odpowiedzialny za przeprowadzenie badania w Polsce.
TIMSS (Trend in International Mathematics and Science Studies) to jedno z największych międzynarodowych badań porównawczych dotyczących nauczania matematyki i nauk przyrodniczych. W Polsce w 2023 roku zostało przeprowadzone wśród uczniów czwartych klas szkoły podstawowej. Cele badania to dostarczenie danych o osiągnięciach szkolnych uczniów w zakresie matematyki i nauk przyrodniczych, ich zróżnicowaniu, m.in. ze względu na płeć i pochodzenie społeczne uczniów, informacji o zmianach poziomu tych osiągnięć i ich zróżnicowania, a także o warunkach, w których przebiega nauczanie i uczenie się oraz postawach uczniów i nauczycieli, które mogą stanowić podstawę do wyjaśniania obserwowanych wyników uczniów.
Badanie TIMSS jest organizowane co 4 lata od 1995 roku. Polska uczestniczy w nim od 2011 roku.
Raport krajowy z badania TIMSS 2023
Informacja prasowa na temat wyników badania TIMSS 2023
Najważniejsze informacje o wynikach badania
Umiejętności w zakresie matematyki i przyrody
- Średni wynik polskich czwartoklasistów w matematyce wyniósł 546 punktów, co dało Polsce 10. miejsce w rankingu. Istotnie lepszy wynik odnotowano w 7 krajach.
- Średni wynik polskich czwartoklasistów w przyrodzie wyniósł 550 punktów, co daje Polsce 7. miejsce w rankingu. Istotnie lepszy wynik odnotowano jedynie w 4 krajach.
- Zarówno w przyrodzie, jak i matematyce w Polsce średni wynik w 2023 roku wzrósł w porównaniu z wynikiem w 2019 roku. W matematyce jest wyższy niż w 2015, w przyrodzie – zbliżony do wyniku z 2015 roku.
- W każdym z krajów wyniki uczniów są zróżnicowane. W Polsce to zróżnicowanie jest mniejsze niż w większości krajów. W badaniu wyróżniono 5 poziomów – zaawansowany, wysoki, średni, niski i poniżej niskiego. Dzięki nim możliwe jest opisanie osiągnięć uczniów w odniesieniu do konkretnych umiejętności.
- W Polsce zarówno w matematyce, jak i przyrodzie odsetek uczniów o wysokich umiejętnościach (poziom co najmniej wysoki) wzrósł w stosunku do 2019 r. Natomiast odsetek uczniów osiągających poziom niski lub poniżej niskiego zmniejszył się w porównaniu z rokiem 2019 – zarówno w matematyce, jak i w przyrodzie. W przypadku przyrody wyniki powróciły do stanu obserwowanego w 2015 roku, natomiast odsetek uczniów osiągających niski poziom w matematyce jest najniższy spośród wszystkich dotychczasowych edycji badania.
- W większości krajów biorących udział w badaniu, w tym w Polsce, chłopcy osiągnęli w matematyce istotnie wyższe wyniki niż dziewczęta. Średni wynik chłopców w Polsce jest o 11 punktów wyższy od średniego wyniku dziewcząt. Różnica w średnich wynikach dziewcząt i chłopców, którą zaobserwowano w 2019 roku, w 2023 roku się zwiększyła. W zakresie umiejętności przyrodniczych, podobnie jak w 2019 roku, nie zaobserwowano istotnych różnic między średnim wynikiem chłopców i dziewcząt.
- Średni wiek uczniów biorących udział w badaniu w Polsce wyniósł 10,9 i był relatywnie wysoki. Obserwowane są zależności między wiekiem uczniów biorących udział w badaniu a wynikiem z zakresu umiejętności. Na ogół kraje, w których wzięły udział starsze dzieci, uzyskiwały średnio wyższe wyniki.
Przynależność do szkoły i postawy wobec matematyki i przyrody
- 60% czwartoklasistów w Polsce deklaruje, że lubi chodzić do szkoły, odsetek ten systematycznie maleje w kolejnych edycjach badania. Poczucie przynależności polskich uczniów do szkoły zmierzone w 2023 roku jest najniższe spośród wszystkich krajów biorących udział w badaniu.
- Uczniowie w Polsce coraz mniej lubią matematykę i przyrodę – postawy względem tych przedmiotów systematycznie się pogarszają. Coraz mniejsza część czwartoklasistów lubi te przedmioty i uważa je za interesujące. Zmniejsza się też odsetek szczególnie zainteresowanych matematyką i przyrodą. Polska znalazła się w grupie krajów o najmniej pozytywnym stosunku zarówno do matematyki, jak i przyrody.
- Pomimo bardzo dobrych wyników z matematyki i nauk przyrodniczych, na tle innych krajów pewność siebie polskich czwartoklasistów w odniesieniu do tych przedmiotów jest na przeciętnym poziomie. Duża część uczniów uważa, że „po prostu nie jest dobra” z tych przedmiotów (aż 41% w przypadku matematyki i 37% w przypadku przyrody).
Nauczyciele – doświadczenie zawodowe i satysfakcja z pracy
- Nauczyciele uczący czwartoklasistów w Polsce charakteryzują się bardzo dużym doświadczeniem w zawodzie. Średni staż pracy nauczycieli matematyki wyniósł aż 24 lata, a przyrody aż 25 lat. Problemy tzw. starzenia się kadry nauczycielskiej i braku w zawodzie osób z młodszych grup wiekowych postępują. W 2023 roku jedynie 15% czwartoklasistów ma nauczycieli matematyki i przyrody w wieku poniżej 40 lat.
- Pod względem satysfakcji zawodowej nauczycieli matematyki Polska znalazła się na przedostatnim miejscu, zaś w przypadku przyrody na ostatnim wśród 58 krajów. Chociaż z deklaracji polskich nauczycieli wynika, że lubią swoją pracę, uważają ją za inspirującą i dającą poczucie sensu i zadowolenia, to znacznie gorzej wypada poczucie dumy z zawodu i docenienia.
Zaangażowanie rodziców w aktywności szkolne
Polska znajduje się w czołówce krajów, w których rodzice najczęściej podejmują z dziećmi aktywności przygotowujące do nauki czytania i matematyki przed rozpoczęciem szkoły. Tylko w sześciu krajach średni wskaźnik zaangażowania rodziców w te aktywności jest wyższy. Wyniki badania TIMSS wskazują, że podejmowanie przez rodziców aktywności z dziećmi wiąże się z wyższymi umiejętnościami z zakresu matematyki i nauk przyrodniczych. W Polsce częstszy udział w aktywnościach z dziećmi deklarują rodzice o wyższym statusie społeczno-ekonomicznym.
